W 2020 r. większość działań prewencyjnych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego prowadzone są pod hasłem kampanii „Nie ryzykujesz, gdy znasz i szanujesz”. Kampania ma na celu zwrócenie uwagi na sposoby zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym rolników, związanym z obsługą zwierząt w gospodarstwach rolnych.
Wypadki z grupy „uderzenia, przygniecenia i pogryzienia przez zwierzęta” stanowią druga pod względem liczebności grupę nieszczęśliwych zdarzeń, którym ulegają rolnicy.
Bezpieczeństwo wykonywanej pracy w gospodarstwie rolnym zależy od postawy rolnika oraz jego świadomości dotyczącej występujących zagrożeń w miejscu jego życia i pracy. W czasie dojenia, karmienia i zabiegów higienicznych często dochodzi do uderzeń, przygnieceń i pogryzień przez zwierzęta. Podczas obsługi zwierząt odnotowywane są również upadki osób na zanieczyszczonych karmą lub odchodami korytarzach, a także uderzenia i przygniecenia przez urządzenia służące do przygotowywania karmy. Można tutaj pokusić się o stwierdzenie, że podczas wykonywania tych najprostszych czynności związanych z obsługą zwierząt gospodarskich, często wkrada się rutyna o czym przekonała się jedna z bohaterek publikacji wydanej przez Oddział Regionalny Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Krakowie „Z szacunkiem ku przestrodze”, która w ten sposób opisuje swoje zdarzenie:
Tego dnia miałam wraz z synem wyrzucać obornik. Przywiozłam worki od sąsiadów i zabraliśmy się do pracy. W wykonywane wielokrotnie, jednakowe czynności chyba wkradła się rutyna. Ułamek sekundy, chwilowy brak czujności zdecydowały o reszcie mojego życia. Poślizgnęłam się przechodząc obok rozrzutnika. To wystarczyło, żeby maszyna wciągnęła mi rękę. Po wypadku przez trzy miesiące byłam w śpiączce.
Autorka tych słów to kobieta o niezwykłej mocy, która siłą woli wydarła swoje życie i zdrowie z rąk nieszczęśliwych okoliczności. Przeszła długą i bolesna rehabilitację, na nowo musiała nauczyć się chodzić, traci słuch. Jej historia niech będzie przestrogą dla innych, którzy rutynę wpisali w codzienne czynności.
Przebywając na terenie własnego gospodarstwa, wydawać się nam może, że zwierzęta, z którymi obcujemy na co dzień są spokojne i nie dopuszczamy do siebie myśli, że mogą stać się śmiertelnie niebezpieczne. Przestraszone lub zaskoczone zwierzęta w odruchu obronnym atakują intruza – czasem jest to pojedyncze kopniecie, a czasem atak grupy zwierząt. Do głównych przyczyn niebezpiecznych zdarzeń z udziałem zwierząt zaliczamy niewłaściwy sposób obsługi, reakcję na nieznane bodźce i otoczenie (podejście do zwierząt bez uprzedzenia, hałas, ból, strach), narowistość i agresja zwierząt czy też nieodpowiednie warunki bytowania (ciasnota, brak dostępu do wody czy też paszy, obecność owadów). Dlatego też jedną z podstawowych umiejętności każdego rolnika powinna być bezpieczna i troskliwa obsługa zwierząt inwentarskich, która ograniczy ryzyko niebezpiecznych zdarzeń skutkujących dotkliwymi urazami.
Obsługując zwierzęta powinnyśmy przestrzegać kilku podstawowych zasad:
- uprzedzaj zwierzęta głosem, gdy się zbliżasz;
- nie wchodź między zwierzęta bez ostrzeżenia, a jeśli wchodzisz między zwierzęta, oswajaj je dotykiem;
- nie podchodź bez ostrzeżenia do zwierząt od tyłu;
- nie pracuj ze zwierzętami po spożyciu alkoholu;
- nie pozwalaj na bezmyślne drażnienie zwierząt i znęcanie się nad nimi;
- zachowaj szczególną ostrożność podczas pracy ze zwierzętami silnymi, np. ogierami i karmiącymi matkami, końmi młodymi lub po dłuższym okresie bezczynności;
- do wyprowadzania zwierząt na pastwisko używaj gładkich (pozbawionych węzłów), mocnych linek, powrozów lub łańcuchów; nie okręcaj ich wokół dłoni;
- aby nie pokaleczyć siebie i zwierzęcia, nie używaj łańcuchów naprawianych prowizorycznie, np. związanych drutem;
- do transportu zwierząt używaj przystosowanych do tego celu przyczep,
- myj starannie ręce przed pracą i po jej zakończeniu;
- dbaj o czystość pomieszczeń inwentarskich, co najmniej dwa razy do roku, wczesną wiosną i jesienią, gruntownie je oczyszczaj, maluj i odkażaj wapnem;
- używaj właściwej odzieży roboczej.
Należy również zwrócić uwagę, że obsługa zwierząt wiąże się również z ryzykiem chorób odzwierzęcych, którymi można się zarazić poprzez kontakt ze skażonym nawozem, wodą, ziemią, paszą, śliną. Do tych chorób zaliczamy m.in: boreliozę, tężec, gruźlicę, toksoplazmozę. To jedne z najczęściej rozpoznawalnych chorób u ludzi.
W celu zapobiegania i profilaktyce chorób odzwierzęcych należy podkreślić, że zachowania ludzi odgrywają niezwykle ważną rolę, dlatego też należy przestrzegać kilku ważnych zasad:
- nie dotykaj ust i oczu nieumytymi rękami;
- nie jedz brudnymi rękami;
- nie używaj w domu naczyń służących do pojenia zwierząt;
- pamiętaj, że chore zwierzę (i produkty pochodzące od niego) może zarazić nie tylko pozostałe zwierzęta, ale i człowieka.
Rolniku! Świadomość zagrożeń i znajomość zachowań zwierząt oraz zaspokojenie ich potrzeb bytowych ograniczają ryzyko niebezpiecznych zdarzeń i chorób.
Teresa Sajdak
Samodzielny Inspektor
Placówki Terenowej KRUS w Oświęcimiu
Informacja sporządzona w oparciu o broszurę KRUS „Bezpieczna obsługa zwierząt gospodarskich” oraz publikację KRUS OR w Krakowie „ Z szacunkiem ku przestrodze”.
- https://www.krus.gov.pl/fileadmin/moje_dokumenty/obrazki/broszury/Bezpieczna_obsluga_zwierzat_prev.pdf
- https://www.krus.gov.pl/fileadmin/moje_dokumenty/obrazki/broszury_prewencja/Bezpieczna_obsluga_zwierzat_gospodarskich_3.pdf